REGGIO EMILIA Ένα εκπαιδευτικό μοντέλο που το διακρίνει η Ελευθερία! Μέρος 1ο

Ξεκίνησε πριν από περίπου 30 χρόνια από έναν νεαρό δάσκαλο (Malaguzzi), ο οποίος προσπάθησε να φέρει σε εφαρμογή τις Αρχές περί ελευθερίας και αυτονομίας του παιδιού του John Dewey και του εμψυχωτικού ρόλου του δασκάλου, σε ένα δημοκρατικό σχολείο. Στα Reggio, τα μικρά παιδιά ενθαρρύνονται να διερευνήσουν το περιβάλλον τους και να εκφραστούν μέσα από πολλές γλώσσες ή μορφές έκφρασης, όπως ο λόγος, η κίνηση, το σχέδιο, η γλυπτική, τα παιχνίδια με σκιές κ.α.

Αυτή τη προσέγγιση κατάφεραν να την εφαρμόσουν στο τυπικό σχολείο και όχι σε κάποιο πειραματικό, με προβλήματα ανάλογα με αυτά από αντιμετωπίζουμε και εμείς σήμερα.

Βέβαια το μοντέλο αυτό δεν είναι εντυπωσιακό μόνο για τις παιδαγωγικές ιδέες, αλλά και για το λόγο, πως ένας εμπνευσμένος και παιδαγωγικά καταρτισμένος παιδαγωγός, κατάφερε να οργανώσει μια ομάδα δασκάλων, γονέων και τοπικών φορέων για να πραγματοποιηθεί. Αναφορές λένε ότι παρέκαμψε πολλές φορές σχετικές οδηγίες από το αντίστοιχο Υπουργείο, ήρθε σε σύγκρουση με θεσμούς και επένδυσε σε αυτό το όνειρο, με πολύ κόπο και προσωπική εργασία.

Ειναι ένα σχολείο που φτιάχτηκε από εκπαιδευτικούς, και όχι από το Υπουργείο, δέχτηκε έντονες κριτικές, αλλά κατάφερε να εμπνεύσει την επιστημονική κοινότητα και να προωθηθεί. Είναι το μακροβιότερο, ειδικό πρόγραμμα αγωγής που έγινε ποτέ. Και το σημαντικό είναι ότι συνεχώς εξελίσσεται.

 Είναι ένα πρόγραμμα που οργανώθηκε κυρίως για τη προσχολική αγωγή αλλά βρήκε εφαρμογή και σε άλλες βαθμίδες εκπαίδευσης.

Με δυό λόγια μπορεί να περιγραφεί ως εξής: είναι ένα μοντέλο εκπαίδευσης στο οποίο οι νοητικές, οι συναισθηματικές, οι κοινωνικές και οι ηθικές δυνατότητες του παιδιού, καλλιεργούνται μέσα από δημιουργικούς τρόπους έκφρασης .

H ιδιαιτερότητα του προγράμματος είναι πως, όλες αυτές οι παιδαγωγικές αρχές έχουν ως πυρήνα της εκπαίδευσης το ΑΤΕΛΙΕ των εικαστικών και ο δάσκαλος εικαστικής αγωγής, έχει ένα γενικό συντονιστικό χαρακτήρα στην εκπαιδευτική διαδικασία, όχι μόνο για το μάθημα του αλλά και για όλα τα γνωστικά πεδία.

Χαρακτηριστικό είναι αυτό που είπε για τον ρόλο της ένα από τα ιδρυτικά μελή των σχολειών Reggio η εικαστικός Vea Vecchi για τον ρόλο του δασκάλου των εικαστικών:

“ …Ένα σημαντικό μέρος του ρόλου μου είναι να φροντίζω για την διακίνηση των ιδεών ανάμεσα στους δασκάλους. Είμαι πραγματικά ο μόνιμος σύμβουλος τους. Επειδή η κατάρτισή -και η βιωματική μου σχέση με τη δημιουργία ( σ.σ.)- είναι διαφορετική από εκείνων, μπορώ να του βοηθήσω να καταλάβουν τις αόρατες δυνατότητες των θεμάτων και των project που δεν είναι εμφανείς σε αυτούς. Μπορώ ακόμα να παρέμβω άμεσα στα παιδιά για να δημιουργηθούν ευκαιρίες που δεν πρόεκυψαν με άλλους δασκάλους. Για παράδειγμα, εγώ μόνο παρατήρησα ότι ο ήλιος που έλαμπε πίσω από το ένα δέντρο έξω από το παράθυρο, έριχνε μια σκιά των φύλλων στο γρασίδι. Έβαλα πάνω στο τζάμι ένα λεπτό λευκό χαρτί. Όταν ήρθαν τα παιδιά το πρωί, παρατήρησαν με ενθουσιασμό και ευχαρίστηση το θέαμα με τη σκιά των φύλλων στο χαρτί. Πολλά πράγματα ακολούθησαν . Ακόμη τα παιδιά είχαν την ιδέα να χρησιμοποιήσουμε τη σκιά σαν ρολόι. Κάποιο παιδί είπε: «-Είναι ώρα για το γεύμα. Κοιτάξτε το σχέδιο στο χαρτί”    (Reggio Emilia: Οι χίλιες γλώσσες των παιδιών προσχολικής ηλικίας,C. Edwards and all, (σ.222),2006, Αθήνα ).

Στα σχολεία αυτά, ο εικαστικός δάσκαλος δεν έχει ως κύριο στόχο να βοηθήσει τα παιδιά να αναπτύξουν αρχές αισθητικής. Επενδύει στην ιδιαιτερότητά του ως καλλιτέχνης, και σαν καλλιτέχνης στέκεται εκεί για να προσφέρει την αντίληψη και την θεώρηση των πραγμάτων που μόνο αυτός μπορεί να προσφέρει .

Θα σας μεταφέρω από το βιβλίο, ένα άρθρο από μια έκθεση φωτογραφίας που είχαν κάνει στο σχολείο Diana του Reggio Emilia: Το άρθρο ονομάζεται : Η ΕΞΥΠΝΑΔΑ ΜΙΑΣ ΛΑΚΟΥΒΑΣ ΜΕ ΝΕΡΟ. Ένα τυχαίο εύρημα, μια λακκούβα με νερό και ένας καθρέφτης γίνονται το πεδίο για μια σειρά αλληλεπιδράσεων.:

“…Όταν η βροχή σχηματίζει μια λακκούβα με νερό, χάρη στη καλή τύχη της ύπαρξης μιας τρύπας στο έδαφος και στη λίγη ηλιοφάνεια, τα παιδιά είναι γεμάτα χαρά. Αν οι ενήλικοι δεν τους θέσουν περιορισμούς και, αντίθετα, μπουν και αυτοί στο παιχνίδι, η λακκούβα με το νερό μπορεί να γίνει για τα παιδιά μια ολόκληρη υφήλιος που μπορούν να παρατηρήσουν.

‘Όλα τα παιδιά συζητούν για τις αντανακλάσεις που βλέπουν στο νερό, στον καθρέπτη και στις σκιές. Προσπαθώντας να βγάλουν νόημα από αυτές τις πολύπλοκες εικόνες, ανταλλάσουν ιδέες.

“-Το νερό τεμπελιάζει, αλλά όταν περπατάμε μέσα σ αυτό, κάνει μικρά

κύματα. Αυτά γίνονται όλο και πιο μεγάλα…-

-Ει! Μπορώ να δω τον εαυτό μου!..

-Κι εγώ! Αλλά τα χρώματα είναι πιο βρώμικα!…»

-”ΒΟΗΘΕΙΑ! Ε!!!! Παιδιά! Είμαστε κάτω από το νερό!

«-Μπορώ να πιάσω την κορφή του δέντρου, γιατί αυτός είναι ένας άλλος κόσμος. Ο κόσμος του νερού”.

Οι δάσκαλοι βάζουν έναν καθρέφτη στο έδαφος. Τα παιδιά φωνάζουν:

“-Ε!!!! Τώρα τα χρώματα είναι κανονικά!

“-Βοήθεια!!!!! Πέφτω στην τρύπα του κόσμου!!!!!!

ΟΙ δάσκαλοι ζητούν από τα παιδιά να ζωγραφίσουν δέντρα και ανθρώπους και να τα βάλουν γύρω από έναν καθρέφτη.

Τα παιδιά σχολιάζουν:

“- Η σκιά παραμένει όταν ο Ήλιος φεύγει. Μπορείτε όμως μετά να δείτε και τον αντικατοπτρισμό;”

“- Όταν ο ήλιος πέφτει, ο αντικατοπτρισμός μοιάζει να ξεθωριάζει. Ο ήλιος ξεθωριάζει τα πάντα!”

“- Όχι! Κάνεις λάθος! Ο αντικατοπτρισμός δεν είναι κοντά σε εσένα. Ειναι βαθιά και έχει χρώματα. Αντίθετα η σκιά μένει κοντά σου και δεν έχει χρώματα.Είναι πάντα σκοτεινή”

(Reggio Emilia: Οι χίλιες γλώσσες των παιδιών προσχολικής ηλικίας,C. Edwards and all, (σ.255),2006, Αθήνα ).

Πηγή: http://elenakarayanni.blogspot.com